738-క
విమలసుధాకరవదనా!
సుమనశ్చేతోబ్జసదన! సుస్థిరకదనా!
కమనీయరదన!
శత్రువి
షమ! రఘుకుల సార్వభౌమ! జానకిరామా!
739-వ.
శ్రీనారద మునీంద్రుండు వాల్మీకి
కెఱింగించిన తెఱం గెఱింగించెద నాకర్ణింపుము.
రావణుని శత్రుంజయ
హోమము
740-క.
కలకల పక్షులు గూయఁగఁ
బలపలనై తారకములు పడమటఁ దోఁపన్
జలజములు
విరియఁ దూర్పున
బలపలనై తెల్లవాఱ భానుఁడు పొడమెన్.
741-సీ.
అట మున్ను దశకంఠు డాచార్యుఁడైనట్టి-శుక్రానుమతి
దేహశుద్ధితోడ
రణజయార్థంబుగా రథములు
గుఱ్ఱముల్-కవచంబు లస్త్రసంఘములు గలుగఁ
బాతాళగుహఁ జొచ్చి వీతిహోత్రునిఁగూర్చి-పాయక హోమంబు సేయుచుండ
నాహోమధూమంబు లాకసంబునఁ
బర్వఁ-గని విభీషణుఁడు భూకాంతునకును
విన్నవించెను “మాయన్న నిన్న
నరిగి
హోమ మొనరింపుచున్న వాఁ డుడుగ
కిపుడు
మొనసి యా హోమ మది తుద ముట్టెనేనిఁ
గలన బ్రహ్మాదు లాతని గెలువలేరు.”
742-క.
ఈపని విఘ్నము సేయఁగ
భూపాలక! కపుల నేర్చి పుచ్చుము లేదే
మీపని
విఘ్న మగు” ననుడు
భూపాలవరేణ్యుఁ డపుడు భూధరచరులన్.
743-చ.
గవయ గవాక్ష వాలిసుత కంజహితాత్మజ నీల వాయుసం
భవ నల గంధమాదన విభాషిత
భల్లుకనాథ ముఖ్యులన్
దివిజ విరోధిపైఁ బనుపఁ దీవ్రత నేఁగి పురంబు సొచ్చి దా
నవపతి సేనలం దఱిమి నాకము భేదిల నార్చి యత్తఱిన్.
744-క.
గుహ సొచ్చి “దనుజవల్లభ!
విహితమె సాహసము విడిచి విను మునివృత్తిన్
దహనగతధూతరేఖల
నహరహమును నీకు వ్రేల్వ నర్హంబగునే.
745-క.
మగఁటిమి గలిగినపురుషులె
మగతనమును విడిచి నడువ మగువలు నగరా
తగ దనక నేఁడు మఱుగున
విగతవ్రీడుండ వగుచు వేల్వం దగునే.
746-మ.
అని కేతెంచి నృపాల శేఖరుఁడు వాహ్యాళిప్రదేశంబునన్
నిను రమ్మంచును బిల్చుచుండ
నిచటన్ నీవుండి వ్యాజంబునన్
దనుజాధీశ్వర! వీరధర్మ మగునే తప్పించుకో” నంచు న
వ్వనచారుల్ సిగవట్టి యీడ్వగను గ్రవ్యాదుండు నిశ్చింతుఁడై.
747-క.
కదలక హృదయజ్ఞానము
వదలక మంత్రంబుచొప్పు వడి తప్పక లోఁ
జెదరక
వ్రేల్చుచు నుగ్రత
జెదరక కూర్చుండె నట గభీరప్రౌఢిన్.
748-వ.
అట్లు శిలాస్తంభంబుపగిదిని జలింపకున్న
నతనిచేతి యాహుతులు విడిచి పో వైచి స్రుక్స్రువంబులు నలుఁగఁ ద్రొక్కి యిధ్మంబు
హోమద్రవ్యంబులు నొక్కింత నగ్నిలోఁ ద్రోచి హోమాగ్నిం జిందఱవందఱ చేసి భుజంబు లెక్కి
మీసలు పట్టుకొని లాగి తలలు గదలించి వీనులఁ బెనుబొబ్బలిడి కదలకున్నం గినిసి
వాలితనూభవుండంత నంతఃపురంబునకుం బోయి యందున్న మందోదరినిఁ జుట్టుపట్టి యీడ్చుచు
బరువునఁ గొని వచ్చి దశవదనుముందఱ నిలుప నక్కాంత దుఃఖాక్రాంతయై తనకాంతున కిట్లనియె.
మండోదరి దీనాలాపములు
749-తే.
రామచంద్రుండె యాదినారాయణుండు
గపులె దేవత లని నీకుఁ గనఁబడంగ
నెల్ల వేళల నేఁ జెవి నిల్లు గట్టి
విన్నపము సేయ నామాట వినకపోతి.
750-మ.
మయదైత్యేంద్రునకుందనూజ నయి సేమంబొప్ప నీపత్నినై
జయవెట్టంగను నింద్రజిజ్జననినై సర్వాంగనాపూజ్యనై
భయ మెన్నండు నెఱుంగనట్టినను
నిబ్భంగిన్ వనాటుండు ని
ర్భయవృత్తిందలవట్టి యీడ్వఁగనుఁ గోఁబాలైతి నీముంగలన్.
751-క.
రాముని దూతలు నన్నును
బాములు వెట్టంగఁ జూడఁ బండువె నీకున్
నామానము
గాపాడని
నీ మానుష మేటి కిపుడు నిర్జరవైరీ.
752-ఉ.
ఈ మునివృత్తికన్న
దనుజేశ్వర! రామునితోడ నేఁడు సం
గ్రామము సేసి గెల్చిన నఖండరమావిభవంబు గల్గు నా
రామునిచేతఁ జచ్చిన స్థిరంబగు మోక్షము గల్గు దీనికై
యేమిటి కింతదైన్యమిసి యిచ్చఁ దలంపుము రాక్షసేస్వరా.
753-వ.
అని యినేక విధంబులుగా దీనాలాపంబు లాడుచు
వెక్కి వెక్కి యేడ్వం గని లజ్జించి మహోగ్రాకారుండై లేచి దగ్ధశేషకాండంబులచే
వానరవీరుల కరంబులు శిరంబులు ముక్కులుఁ జెక్కులు నలుఁగ మొత్తినం బఱచి వారు
రామచంద్రుని సమ్ముఖంబునకుం బోయి తాము పోయి వచ్చినపని విన్నవించి రట్టి సమయంబున.
754-తే.
నగచరులఁదోలి క్రమ్మర నగరి కరిగి
పంక్తికంఠుడు ధైర్యంబు పాదుకొల్పి
విన్నఁదనమున వగపునఁ జిన్నవోయి
చెంత నున్నట్టి తనకులకాంతఁజూచి.
755-క.
“నాకేలు వట్టి వెలసిన
నీ కేలా చిన్న వోవ నీరజనయనా!
నాకులు
బెదరఁగ నల యి
క్ష్వాకుకులోద్భవుల గెలిచి వచ్చెద నింకన్.
756-తే.
తెలియు మయుపుత్త్రి! నాదు ప్రతిజ్ఞ వినుము
వనచరులతోడ రామభూవరుని నేఁడు
చంపుటొండెను వానిచేఁ జచ్చుటొండెఁ
గాని యూరక మరలుట కానిమాట.”
757-వ.
అని వీరరసం బుప్పొంగఁ బ్రతిజ్ఞాలాపంబులఁ
దనపట్టపుదేవి యగు మందోదరి నోదార్చి కొలువుకూటంబున కేతెంచి యచ్చట.
రావణుని సమర సంరంభము
758-క.
శిరముల వీనుల గళములఁ
గరముల నురమున నడుమున గమనీయపదాం
బురుహముల
భూషణావళు
లరుదారఁగఁ దాల్చి మోహనాకృతి మీఱన్.
759-తే.
గంధమాల్యాంబరాదులు బంధురముగ
మేనఁ గలయంగ ధరియించి దానవేంద్రుఁ
డంత రణభేరి వ్రేయించి పంత
మలర
బిరుదు రాహుత్తవీరులఁ బిలువఁ
బనిచె.
టీక - రాహుత్తు-
గుఱ్ఱపురౌతు
760-వ.
అట్టి యవసరంబున.
761-ఆ.
రోష మడర ఖడ్గరోముండు
వృశ్చిక
రోముఁ డల్ల సర్పరోముఁ డగ్ని
వర్ణుఁడాది గాఁగ వచ్చిరి
రాక్షస
వీరు లపుడు దనుజవిభునిఁ గొలువ.
762-క.
ఇరువది చేతులశస్త్రో
త్కరములు మెఱయంగఁ దాల్చి కౌతుక మడరన్
దురగములు
నూఱు గట్టిన
యరదముపైఁ గూరుచుండ నతివిభవమునన్.
763-సీ.
భేరులు తమ్మటల్ పెల్లు నిస్సాణముల్-బూరగొమ్ములు కంచువీరణములు
మకిల క్రోవులు వీరమద్దెలల్ గిడుగిళ్ళు-పేరైనతప్పెటల్ పిల్లఁ గ్రోళ్ళు
తారలు చిమ్మటతారలు శంఖముల్-కాహళాల్
పసిడిఁఢక్కలును బిడులు
గాలిగొమ్ములు డోళ్ళు కైవళ్ళు రుంజలు-ఛత్రసంఘంబులు చామరములు
బోరు కలఁగంగ దిక్కులు బూరటిల్ల
దనుజవర్గంబు లిరువంకఁ దవిలి
కొలువ
వెడలె సన్నాహ మడరంగ వీరరవము
కదుపు గట్టిన చందంబు గానఁబడఁగ.
టీక -భేరీ- దుందుభి, తమ్మట- తమ్మని శబ్దంచేసే తుముకు,
చర్మవాద్యము, నిస్సాణము- రెండుప్రక్కల వాయించు పెద్ద డోలు, బూరకొమ్ము- కంచు కొమ్ముబూర,
వీరణము- డోలువాద్య విశేషము రెండుప్రక్కల వాయింతురు, మకిలి క్రోవు- నల్లని మురళి, వీరమద్దెలు-
రాజుల జయచిహ్నపు కాలివ్రేళ్ళ సెల్లాలు, గిడుగులు- కామలేని గొడుగులు, పిల్లగ్రోవి-
పిల్లనగ్రోవి, చిన్న మురళి, తార- సుషిరవాద్య విశేషము, కాహళము- బాకా ఊదెడు కొమ్ము,
ఢక్క- డంకా, పిడి- వాద్యవిశేషము, గాలికొమ్ము- ఊదే బూర, రుంజ- నక్కజంగాలు వాయించు
రెండుప్రక్కల వాయించే చర్మవాయిద్యము, బోరు- హోరుమను ధ్వని.
764-క.
కాలాగ్ని కాల భైరవ
కాలాంతక కాలగండ కాలాహికళా
భీల సముద్యద్దినకర
కాలాకృతితోడఁ బంక్తికంఠుఁడు
వెడలెన్.
765-వ.
ఇట్లుత్యుత్సాహంబుగా యుద్ధరంగంబునకు
బయలుదేఱిన సమయంబున.
వందిచేసిన రావణుని
స్తుతి - చూర్ణిక
766-చూర్ణిక.
జయజయ కైకసీగర్భసముద్ర సంపూర్ణ సుధాకరా!
జయజయ మయతనూజామనోహరా!
జయజయ రాక్షస కులసార్వభౌమా!
జయజయ సాగరావరణలంకేశ్వరా!
జయజయ పాకశాసనభద్రశ్రీహరణచతురా!
జయజయ కుటిలవైశ్వానరపుటభేదనిర్ధూమధామా!
జయజయ సమవర్తి సంపద్విచ్ఛేదకా!
జయజయ దనుజవల్లభహల కల్లోలా!
జయజయ యబ్ధీశ్వరతోయశోషణబడబానలా!
జయజయ పవమానసంహారా!
జయజయ యక్షనాయక దుర్వారగర్వాపహారకా!
జయజయ యీశానైశ్వర్యహరణోద్యమా!
జయజయ నవగ్రహానుగ్రహనిగ్రహా!
జయజయ దశగ్రీవాలంకారా!
జయజయ కైలాస నగేంద్రోత్పాటనకందుక
క్రీడావినోదా!
జయజయ భవానీశ్వర
శ్రీపాదకమలశిరఃకంజాతపూజాసమర్థా!
జయజయ పుష్పకారూఢ సకలదిగంతవిక్రాంతా!
జయజయ బ్రహ్మవంశప్రదీపకా!
జయజయ త్రిలోకవిజయా!
రావణేశ్వరా! జయీభవ దిగ్విజయీభవ.
767-వ.
అని వందిబృందంబు లుభయపార్శ్వంబుల జయజయ
ధ్వనులతో బిరుదుగద్యపద్యంబులు వక్కాణింప ముక్తాతపత్రంబుల నడుమ
మహిళామండలార్పితచామరపవనకంపిత కుంతలుండగుచు వీరరసంబు పురుషాకారంబు దాల్చినలీల నేతేర
ముజ్జగంబులు గడగడ వడంకెఁ గులాచలంబు లొడ్డగిల్లెఁ జంద్రార్క మండలంబులు తడఁబడె
నక్షత్రంబులు డుల్లెనట్టి సమయంబునఁ గరిబృంహితంబులు నశ్వహేషారవంబులును
దనుజభటాట్టహాసంబులును సురత్రాసజనకంబులుగాఁ బటహ నిస్సాణ భేరీ శంఖ కాహళ భాంకార
రవంబులును బ్రతిధ్వనుల నీన నంత రావణుపై మేఘంబులు రక్తధారలు వర్షించె
బిరుదధ్వజంబులు విఱిగిపడియెఁ దురంగంబుల వాలంబులనుండి నిప్పు లురలె దిక్కుల ధూమంబు
నిబిడంబై పర్వె నట రామునిచే రావణుండు తెగుట యవశ్యంబని నభంబును మ్రోసె నట్టి
సమయంబున.
768-క.
భూనాయకుఁ డతివేగమ
దానవసేనలకు నెదురు దార్కొని పోరన్
వానరసేనలఁ
బంపెను
భానుజముఖ్యాధిపతులఁ బౌరుష మడరన్.
769-మ.
తరుశైలంబులతోడనార్చుచు భుజాదర్పంబు లుప్పొంగ వా
నరవర్గంబు లెదిర్చి వచ్చునెడ నానాకారు లాదక్షిణో
త్తరవార్ధుల్ ప్రకటించి డాయుగతి నుద్యత్ప్రౌఢిఁదార్కొంచు సం
గరముంజేయఁగఁజొచ్చిరంతసురలాకాశంబునం జూడఁగన్.
770-సీ.
కరుల నెక్కించి భీకరలీలఁ ద్రొక్కించి-వాజులఁ దోలి తీవ్రముగ నేయ
రథములఁ బఱపి శిరంబులఁ జక్కాడి-చెలఁగి పదాతులఁ జేరి పొడువఁ
బంతంబు చేకూఱఁ బ్లవగోత్తములఁ గేరి-తరువులుఁ బాషాణతతులుఁ బఱపి
శైలంబు లడరించి సంహారములు సేయఁ-గలఁగక దైత్యులుఁ గపులు గలసి
పోరునప్పుడు వానరవీరు లసుర
వరులమీఁదను భాషాణవర్ష మధిక
లీలఁ గురియింపదనుజు లావేళ విఱిగి
తలలు వీడంగఁ బఱచిరి తత్తరమున.
771-సీ.
మెండైన రథముల మీఁదికిఁ గుప్పించి-విక్రమ ప్రౌఢిమై విఱుగఁ ద్రొక్కి
కరులకొమ్ములు పట్టి బిరబిర
వడిఁ ద్రిప్పి-జగతీస్థలంబున జదియఁ
గొట్టి
తొడరి సైంధవకోటి తడకాళ్లు
విదళించి-పట్టి పెన్ జెక్కలు వాఱఁగొట్టి
కాల్బలంబులపైకిఁ గదిసి
శస్త్రంబుల-తోడఁ గూడనె చుట్టి తునియఁ
గొట్టి
ఛత్రములు గూల్చి చామరసమితి విఱిచి
కెరలి యార్చుచు బిరుదుటెక్కెములు చించి
వాద్యసంఘంబు లవలీల వసుధఁ గూల్చి
కపులు దోలిరి దానవగణము నెల్ల.
హనుమంతునిచే
ఖడ్గరోముని ఖండనము
772-ఆ.
అంతఁ బంక్తివదను నరదంబు నెదురుగా
నడుచు వాయుపుత్త్రునకును ఖడ్గ
రోముఁ డనియె నతని రూపించి
నా తోడ
రణము సేయ వేగ రమ్మటంచు.
773-చ.
పిలిచిన రోష మెత్తి కడు భీకరవృత్తిని
ఖడ్గరోముతోఁ
దలపడ వానిరోమములు దాఁకి శరీరము నొచ్చి యంతలో
పల నొకపర్వతంబు గొని పావని
దైత్యునిమీఁద నేయ ని
శ్చలతను ఖడ్గరోముఁడును జక్కుగఁజేసినఁ దత్క్షణంబునన్.
774-చ.
మఱియొక పర్వతంబు హనుమానుఁడు గైకొనివచ్చి క్రమ్మఱన్
మెఱవడిఁ ద్రిప్పి తద్రథముమీఁదను వైచిన వజ్రధారచేఁ
బఱియలువాఱి ధాత్రిఁ బడుపర్వతమో యనఁ దేరితోడ ని
ర్భరముగ ఖడ్గరోముఁడు సపాటగఁగూలె దురంబులోపలన్.
సర్పరోమాదుల సంహారము
775-ఆ.
రోజి కలన ఖడ్గరోముండు
గూలుట
సర్పరోముఁ డెఱిఁగి సాహసమున
వాలిసుతుని దాఁక వాని
రోమంబుల
విషము సోఁకి నొచ్చి వేగఁ
దెలిసి.
776-క.
ఆలోన సర్పరోమునిఁ
దూలించుచు వానిముక్కుదూలము
పగులన్.
వాలితనూజుడు
దన్నినఁ
జాలంగా నొగిలి తెలిసి సాహస మొప్పన్.
777-ఉ.
వాలితనూజు నెన్నుదురు వ్రక్కలువాఱఁగ
సర్పరోముఁడా
భీలత నార్చి చేకొలఁదిఁ బేర్కొని కొట్టిన రక్తధారలన్
దేలుచు నంగదుం డతని డీకొని పూని శిరంబు చెక్కలై
వ్రీలి పడంగ గొట్టఁ బృథివీస్థలిఁ గూలెను సర్పరోముఁడున్.
778-క.
ఆలోన సర్పరోముఁడు
గూలుట కనుఁగొనుచు మిగుల గోపంబునఁ దా
నాలో వృశ్చికరోముఁడు
నీలునిపై రథముఁ దోలె నిర్భయవృత్తిన్.
779-ఉ.
బోరన నీలుఁ డంత నొకభూజముఁ గైకొని వాని తేరిపై
శూరత నేసి యాక్షణము చూర్ణముగా నొనరింప నేలకున్
ధీరతదాఁటి భూరుహముఁ ద్రెంచఁగనుంగొని నీలుఁడొక్క మం
దార మహీజమున్ వయిచె ధారుణి
వృశ్చిక రోముఁడీల్గఁగన్.
780-సీ.
వృశ్చికరోముఁడావేళఁ
ద్రుంగుటఁ జేసి-వడి రోషమున నగ్నివర్ణుఁ డడరి
త్రేతాగ్ను లొక్కఁడై తెరలి
మండినలీలఁ-దనమేని మంటలు దరికొనంగ
రావణునెదురఁ బరాక్రమస్థితిఁ బేర్చి-రామచంద్రునిమీఁద రథముఁ దోలి
ప్రల్లదంబునఁ బెక్కుభాషలు నుడువుచు-సాయక
నిచయంబు లేయునెడను
వాని శౌర్యంబుఁ దెంపును వానిబలముఁ
జూచి భూపాలుఁ డప్పుడు చోద్యపడుచు
ధనువు నందును వారుణాస్త్రంబు దొడిగి
యగ్నివర్ణునితలఁ ద్రుంచె నాక్షణంబ.
781-తే.
అగ్నివర్ణుండు తెగిపోవు టసురవరుఁడు
కన్నులారంగఁ గనుఁగొని కలుషవృత్తి
రామచంద్రుని డాయంగ రథముఁ
బరపి
పలికె నుత్కటగర్వ ప్రభావుఁ డగుచు.
782-క.
“జాఱకుమా బీరము చెడి
పాఱకుమా రిపులు నవ్వ భయపడి వనమున్
దూఱకుమా
పేర్కొంచును
జీరకుమా కపులఁ దోడు చేకొని పోరన్.”
783-మ.
అని విల్లెక్కిడి దైత్యనాయకుఁడు రోషాయత్త చిత్తమ్మునన్
ఘనమౌర్వీనినదంబు భీకరముగాఁ గావించి పెల్లార్చి య
జ్జననాథాగ్రణిమీఁద నుగ్రశరముల్ సంధించి బిట్టేయఁగా
వినువీథిన్ సురసంఘముల్గొలువఁగా వీక్షించె దేవేంద్రుఁడున్.
784-వ.
ఇట్లు కనుంగొని.
శ్రీరామచంద్రున
కింద్రుఁడు రథమును గానుకగాఁ బంపుట
785-క.
రథ మెక్కి రావణుండును
బృథివీస్థలి నుండి రామపృథ్వీపతియున్
బ్రథనము
సేయుట తగ దని
వ్యథఁ బొందుచు నాత్మలోన వాసవుఁడంతన్.
786-క.
మాతలిచేతను గవచము
చాతుర్యము గలుగు రథము చాపము శరమున్
భూతలనాయకునకుఁ
బురు
హూతుఁడు పుత్తెంచెఁ గడు మహోన్నత మహిమన్.
787-వ.
ఇట్లు పుత్తెంచిన.
788-చ.
ధరణికి వచ్చి మాతలి ముదంబున రామునిఁ జూచి మీకుఁగా
సురపతి పంపినాఁ డధికశోభనకృత్యములై వెలుంగు నీ
శరములు విల్లు వజ్రకవచంబును దేరును వీనిచేత సం
గరమున దైత్యునిం దునిమి కైకొను రాఘవ! శ్రీజయంబులన్.
789-వ.
అని చెప్పిన మాతలి ప్రియవచనంబులకు
సంతసించి విభీషణానుమతంబున రామభూపాలుండు వజ్రకవచంబు దొడిగి శరశరాసనంబులు గైకొని
యింద్రస్యందనంబునకు వలగొని వందనం బాచరించి బాలాదిత్యుండు పూర్వ పర్వతం
బెక్కుచందంబున రథం బెక్కునంత జయజయధ్వనులతో సుగ్రీవాంగద హనుమదాదులైన వానరవీరులు
మ్రొక్కి రప్పుడంతరిక్షంబున దేవసంఘంబులు సంగ్రామరంగంబుఁ జూడ వేడ్కపడి వచ్చి విమానంబులతోఁ
గ్రిక్కిఱిసి చూచుచుండి రాసమయంబున.
రామ రావణుల నిరుపమ
మహా సమరము
790-క.
గిరిగిరి నభము నభంబున
ధర ధరయును జలధి జలధి దార్కొనురీతిన్
సురరిపుఁడు
నసురరిపుఁడును
దురమున నెదురించి రధికదోర్బలయుక్తిన్.
791-వ.
ఇట్లు మార్కొనుచు.
792-శా.
వీరాలాపము లాడుచుం గదిసి దోర్వీర్యంబుతోడన్ దను
ర్జ్యారావంబులు మిన్ను ముట్టనతితీవ్రం బైన శబ్దంబులన్
వారాసుల్ కలఁగంగనార్చి నిజగర్వస్ఫూర్తి నుప్పొంగుచున్
గ్రూరాస్త్రంబులనేసి రొండొరులపైఁ గోదండపాండిత్యులై.
793-క.
దనుజేశుఁ డేయుశరమును
మనుజేశుఁడు తప్పఁ ద్రుంచు మార్కొని కడిమిన్
మనుజేశుఁ
డేయు శరముల
దనుజేశుఁడుఁ దప్పఁ ద్రుంచుఁ దతభుజశక్తిన్.
794-క.
కంటున వేసినశరములు
వింటన్ దప్పించుకొనుచు వెస
బాణములన్
గెంటింపుచు
దమగాత్రము
లంటక యుండంగ నేటులాడిరి
కడిమిన్.
795-క.
మొదల నొకబాణ మావలఁ
బదులును బదిపదులు వేయిఁ బదివేలును నేఁ
బదివేలు
లక్ష కోటియుఁ
జెదరక విలుకాండ్రమీఁద శీఘ్రమ పర్వెన్.
796-క.
తొడిగినబాణము వింటను
దొడిగినయట్లుండు మిగుల దోడ్తోనవలన్
వెడలెడుశరములు
లెక్కకుఁ
గడగుఱుతన రాక చిత్రగతులన్ బర్వెన్.
797-వ.
అట్టి సమయంబున.
798-చ.
అభవ మురాంతకాదులు మహాత్ములు వింటికి వారికన్ననున్
త్రిభువనమందు వీరె గణుతింపఁగ
నెక్కుడటంచు మెచ్చుచున్
నభమున నుండి ప్రస్తుతి ఘనంబుగఁ జేతురు దేవకోటు ల
ట్లుభయ బలంబులం బొగడుచుందురు
రాముని రావణాసురున్.
799-చ.
ధనువుల మ్రోత మేఘనినదంబులుగా శరదీప్తి జాలముల్
ఘనవరచంచలావళులుగా మణిమౌక్తికదీప్తి
ధాత్రిమీఁ
దను వడగండ్లుగా క్షతజధారలు సంతతవర్ష ధారగా
ననయముఁ జెప్ప నొప్పె విపులాహవమప్పుడు వానకాలమై.
టీక - చంచలా- మెఱుపు, తటిత్తు, సౌదామని
800-తే.
పంక్తికంఠుండు మిగులఁఁ గోపంబు గదురఁ
దేవగంధర్వశరము సంధించి తివిచి
రామ భూపాలుమీఁద విక్రమము మెఱసి
వేసి వడి నార్చె దిగ్దంతివిసర మడల.
801-క.
దానికిఁ బ్రతిశర మప్పుడు
మానవనాథుండుఁ దొడగి మానుష మడరన్
బూనిక
నేసిన దానిం
బోనీయక త్రుంచి వైచె భువనము లలరన్.
802-క.
త్రుంచినఁ గనుఁగొని దనుజుఁడు
మించినకోపమున రాముమీఁదను
వడి సం
ధించి స్ఫురద్విషబాణము
వంచింపక యేయ దానివలనన్
జాలన్.
803-ఆ.
నాగశరము లొదవి నానాముఖంబుల
వచ్చునపుడు మనుజవల్లభుండు
గరుడబాణ మేసి ఖండించె
నన్నింటి
మింట సురలు సూచి మెచ్చి
పొగడ.
804-చ.
అది వృథవోయినన్ దనుజుఁడాగ్రహమూని కరత్రిశూలమ
య్యదనునఁ ద్రిప్పివైవ విపులార్చులఁబేర్చుచువచ్చుదానిపై
వదలక ముందుగాఁ ద్రిదశవల్లభుఁ డిచ్చినశక్తి నేసినన్
బొదలుచుఁ బాఱి త్రుంచె మణిభూషణజాలమునాత్రిశూలమున్.
805-వ.
అట్లు శూలంబును దూలఁనేసి.
806-క.
సూతుని రథమును వాజులఁ
గేతువుఁ దూలంగ నేసి కినుక మెయిం జే
సేతను
నొప్పించిన నృపుఁ
డాతఱి దైతేయవిభుని నద్భుత మడరన్.
807-క.
సూటి గొని యసుర తలల కి
రీటము లవలీల డుల్లిరివ్వున
నొసలున్
బీటలు
వాఱ శతాంగము
ఘోటకములగుండె లవిసి కూలఁగ నేసెన్.
808-ఉ.
ఆయెడ దైత్యనాయకుఁ డహంకృతి రామునిమేన నాటఁగా
వేయుశరంబు లాయముల వేగమె గాఁడిన రక్తపూరముల్
కాయము దొప్పఁదోఁగఁవడిఁ గ్రమ్మెడు నప్పుడు గూడ నొప్పెఁ బ
ద్మాయత లోచనుండు చరమాద్రితటిం
దగు భానుఁడోయనన్.
809-ఆ.
అంత రామచంద్రుఁ డత్యంత కుపితుఁడై
బాణవృష్టిఁ గురియఁ బంక్తిముఖుఁడు
కాలు వ్రేలు చెయ్యి కదలింప
నోపక
మెదల లేక రథముమీఁద నొరిగె.
810-వ.
రావణుండు సొమ్మసిల్లిపోవు టెఱింగి
కాలకేతుఁడు తేరు దూరంబుగాఁ గొనిపోయినఁ గొంత ప్రొద్దునకు దనుజేంద్రుండు మూర్ఛ దేరి “యోరీ! పగవారలు నవ్వఁ దగదనక
రథం బిట్లుఁ తేఁ దగునే” యని కోపించినఁ గాలకేతుండును “యుద్ధమధ్యంబున దేవరకు
సంకటం బైన రథంబు వెడలఁ గొనిపోవుట యోటమిగాదని ధర్మవిదులు సెప్పుదురు గావున నే
నిట్లు దెచ్చితి” నని విన్నవించిన సూతుని వాక్యంబులకు మెచ్చి పసదనంబు లిచ్చి మనరథంబు రాముని
పయిం బఱపు మనిన నట్ల కావించినన్‌ గనుంగొని.
టీక
- పసదనము- బంగారము
811-క.
“ఆతని రథమున కెదురుగ
మాతలి! మనరథముఁ బఱపుమా” యన నతఁడున్
వే తీవ్రగతింబఱపిన
భూతలపతి వలికె దనుజపుంగవుతోడన్.
రామ రావణుల
వీరాలాపములు
812-ఉ.
“భూరి భుజప్రతాపమునఁ బొంగుచు నిర్ఝరకోటి
మాటికిన్
బోర జయించి తంచుఁ బలుపోకలు పోదువు నీవు భీతిమైఁ
దారక నిల్చి నాయెడఁ బ్రతాపము సూపుము చూపవేని నా
వారిజ గర్భుఁ డడ్డుపడ వచ్చినఁ జంపుదు నిన్ను
రావణా!
813-ఉ.
ఆలములోన వానరుల నాలము సేసినయట్లు గాదు నా
పాలిశరంబు నీనుదుటి వ్రాలు హరింపఁగఁ బాలుపడ్డ దీ
వేళ వృథాపహాస్యములు వేయివిధంబుల మానలేక తాఁ
గాలుఁడు కన్నుగీటె నిదె కాలము డగ్గఱె నీకు రావణా!
814-చ.
హరి గిరి వహ్ని గిహ్నిఁ బ్రళయాంతకుఁ గింతకు దైత్యు గీత్యు వా
ర్వరుగిరు గాడ్పు గీడ్పు ధనవల్లభు గిల్లభు రుద్రు గిద్రు సం
గరమున నోర్చినట్టి దశకంధర! నీకు జయింప వచ్చునే
సురనగధీరు నుగ్రరణశూరుఁ
బయోధిగభీరు రాఘవున్.
815-క.
మతిఁ దలఁప సుఖరతిం బతి
వ్రతలను మునివరులఁ బట్టి వ్రతములు గర్వో
న్నతిఁ జెఱచినట్టిదురిత
స్థితి నిప్పుడు నీవు నాకుఁ జిక్కితి
విచటన్.”
816-వ.
అని గర్వాలాపంబు లాడుచున్న యుర్వీశునకుఁ
బూర్వ గీర్వాణాధీశ్వరుం డగు రావణాసురుం డిట్లనియె.
817-క.
“అంతటి భూరిపరాక్రమ
వంతుఁడ వౌ టెఱుఁగుదేని వసుధేశ్వర! నా
పంత మెఱింగియు నెఱుఁగక
యింత ప్రగల్భముల నాడ నేటికి
నీకున్.
818-క.
నీలావును నాలావును
వాలాయము సురలు సూచి వర్ణింపఁగ నేఁ
డాలములోపలఁ
జూపుద
మేలా గర్వోక్తు లిప్పు డినకులతిలకా!
819-మ.
జననాథాగ్రణి! నా ప్రతిజ్ఞ వినుమా శాంతాత్ముఁడై
నీకునై
వనజాప్తుం డిట వచ్చి కావు మనుచున్ వైళంబ నన్ గోరినన్
వినువీథిన్ సుర లెల్లఁ జూచి వెఱవన్ బీరంబు సంధిల్లిఁగా
నిను నీతమ్మునిఁ జంపకుండ మరలన్ నే లంకకుం బోఁజుమీ.
820-వ.
అని కోపోద్దీపితమానసులై వీరాలాపంబు
లాడుచు నిద్దఱును నుద్దవిడి గద్దింపుచు నోలమాసగొనక మీఱిన కోపంబున శరీరంబులు మఱచి
జయోల్లాసంబు లుల్లసిల్ల నొసళ్ళఁ బొడముపెన్‌ జెమట మొత్తంబులును రక్తపూరంబులునున్‌
బెరసి కాలువలై పాఱుచుండ మెఱుంగు కఱకు టంపగములు నాటినం జుఱు కెఱుంగక తమకంబులను
నిష్ఠుర బాణ సంఘట్టనంబులను బృథులరథనేమిస్వనంబులను ద్విసహస్ర తురంగ హేషారవంబులను
భటుల సింహనాదంబులను గగనంబు వగుల జగంబులు కలంగ సముద్రంబులు ఘూర్ణిల్ల ధాత్రి వడంక
దిగ్గజంబులు మ్రొగ్గతిల్లఁ బడ నభోభాగంబున దేవ గంధర్వ
సిద్ధసాధ్యకిన్నరకింపురుషాదులు సూచి వెఱంగుపడ నిది పగ లిది రాత్రి యని యెఱుంగక
తమకంబున నే డహోరాత్రంబులు పోరాడి యలసి బాణప్రయోగంబు లుజ్జగించి యొకరి నొకరు
సూచుచుండ నయ్యవసరంబున.
తెగిన తోడనే మరల
మొలుచుచున్న రావణుని శిరములు
821-క.
సరసీరుహమిత్త్రాన్వయుఁ
డరుదరుదని సురలు వొగడ నసురేశ్వరున
క్కరములు
శిరములుఁ దెగిపడ
నురుముష్టిని దీసి వేగ నుగ్రాస్త్రములన్.
822-క.
తెగి పడినతలలుఁ జేతులు
దెగినట్లే మొల్చుచుండఁ దీవ్రత యడరన్
జగదీశుఁ
డపుడు మదిలోఁ
దెగ కుండుట చిత్ర మనుచు దీకొని
మఱియున్.
823-క.
ఒకకోలఁ దలలుఁ జేతులుఁ
బ్రకటంబుగఁ ద్రుంచినంత బాహులుఁ దలలున్
వికచాంబుజములరీతిని
సకలేశుఁడు వెఱగుపడఁగఁ జయ్యన మొలిచెన్.
824-క.
తొడిగెడి శరములు ధరపైఁ
బడియెడు మస్తకము లేరుపడ కుండఁగ న
ప్పుడు రామమహీతలవరుఁ
డెడతెగ కుండంగ నేసె నేమని చెప్పెన్.
825-వ.
అట్టి సమయంబున.
826-ఆ.
వింటఁ దొడుగుశరము వెడలెడుశరమును
దిరుగ మొలుచుతలలుఁ దెగినతలలు
నెట్టివారి కైన నెఱుఁగంగ
రాకుండ
రాముఁ డేయఁ దొడఁగె రణములోన.
827-ఆ.
శరము దొడిగి తివియఁ జక్రంబువలె నుండు
శరము విడుచునపుడు చాప
మగును
జూడ నొప్పె నౌర శోభితం
బగు రాము
చేతివిల్లు సెప్పఁ జిత్ర
మగును.
828-ఉ.
కాంచనపుంఖదివ్యవిశిఖంబుల బాహులు మస్తకంబులున్
ద్రెంచినఁ ద్రెంచినట్లె కడుఁదేజ మెలర్పఁగ నుద్భవించు స
త్కాంచనరత్నభూషణ నికాయము
దీప్తులు ప్రజ్వరిల్లఁగాఁ
గాంచనగర్భ దత్త వర గర్వ విశేషముచేత సారెకున్.
829-చ.
పొరిఁబొరిఁ ద్రుంచినన్ దిరిగి పుట్టెడు
చందముఁ గోల నారిపై
వెరపుగఁ బూనుచందమును వేసెడు చందముఁ బాఱుచందము
న్గరము నుతింపఁగా నరుదుగాదె తలంపఁగ దేవతాళికిన్
శిరముల చిత్రమున్ నృపునిచేతి విచిత్రము తూపుచిత్రమున్.
830-ఉ.
రావణుఁడేయు బాణములు రాముని
బాణము లొక్కపెట్టునన్
రావణు మేన నాటియును రామునినాటియు రక్తపూరముల్
పూవులతోడిమోదుగను బూర్వగిరీంద్రము మీఁది భానునిన్
జేవురుకొండ కాలువలసిందురమున్
దలపించు నెంతయున్.
831-క.
ఒత్తిలి రాముఁడు దైత్యుని
కుత్తుక నొకకోలఁ ద్రుంచి కూల్చుట దొడ్డో
నెత్తురు
గ్రమ్మకమున్నే
మొత్తములుగఁ దలలు మరల మొలచుట దొడ్డో.
832-వ.
అని దేవసంఘములు గొనియాడ శ్రీరామచంద్రుండు
దైత్య నాయకుని తలలుఁ జేతులుం ద్రుంచి త్రుంచి విసివినం గని విభీషణుండు నరేంద్రున
కిట్లనియె.
విభీషణుఁడు తెలిపిన
రావణ మరణ రహస్యము
833-క.
“పోలఁగ నాతనినాభీ
మూలంబున నున్న యమృతమును
మొదలను ని
ర్మూలముగా శ్రీరఘుభూ
పాలక! తెగఁ వ్రేయు మగ్ని బాణముచేతన్.
834-క.
అది తెగిపోయిన పిమ్మటఁ
బదితలలును రెట్టి గలుగు బాహులు మరలన్
జెదరక
తునుమఁగఁ దునుమఁగ
దుది ముట్టఁగ మొలుచు నూటతొమ్మిదిమారుల్.
835-వ.
అంత నంతంబౌ” నని విన్నవించిన విని
రామభూపాలుం డట్లు గావించిన.
836-క.
ఒక తలయు రెండు చేతులు
నకలంకస్థితిని గల్గునట్లితనిన్ నేఁ
డొకతలఁకు
దెచ్చె నౌ నని
ప్రకటించిరి సురలు రామభద్రుని నెలమిన్.
టీక
- ఒకతల- ఒకవైపు
837-తే.
అంత నమృతంబు తెగిపోవ నసురవిభుని
మేన బాహులుఁ దలలును మిన్న
కడఁగి
పోయి కనుపట్టె నప్పు డద్భుతము గాఁగ
రెండుచేతులు నొకతల గండు
మిగుల.
838-వ.
అంత దైత్యేంద్రుండు తన మనంబున.
839-క.
ఎవ్వరు నెఱుఁగనిమర్మం
బివ్విభునకు నెఱుకపఱుప నిటు గావించెన్
మవ్వమున
నీవిభీషణు
క్రొవ్వెల్ల నడంతు నంచుఁ గ్రూరతతోడన్.
840-సీ.
తొల్లి వరప్రాప్తి దొరికినయటువంటి-రక్తాభ
మను మహాశక్తి దివిచి
గంధపుష్పాక్షతకలిత మై కనుపట్టి-విపుల తేజంబున వెలయుచున్న
దానిఁ బ్రయోగింప దారుణానలతీవ్ర-శిఖలు దిక్తటములఁ జెలఁగుచుండ
ఘనఘనారవమైన ఘంటానినాదంబు- శ్రుతిపుటంబులకు
నశ్రుతము గాఁగఁ
జండతరముగ నట విభీషణునిపైకిఁ
జిచ్చు లుమియుచు నుగ్రమై వచ్చుదానిఁ
గాంచి రాముండు
నిశితమార్గణముచేతఁ
దృణము కైవడి నడిమికిఁ ద్రెంచివైచె.
841-వ.
ఇట్లు తనశక్తి వృథ యగుటఁ గని
దానవేంద్రుండు మానవేంద్రునిపైఁ గరం బలిగి నిట్టూర్పు నిగిడింపుచు నసి ముసల ముద్గర
పరశు పట్టిస ప్రాస గదాదండ కోదండ భిండివాలాది సాధనంబుల నవక్ర విక్రమంబున నాలంబు
సేయుచుండఁ గని విభీషణుం డులికి “దేవా! వీఁడు రెండుకరంబులతోడనే మెండుగ యుద్ధంబు సేయం
దొడంగె నింక శిరంబులుఁ గరంబులు మరల నుద్భవించెనేనిఁ గార్యంబు దప్పుటకు సందియంబు
లేదు. కావున వీని నీలోనన బ్రహ్మాస్త్రంబున నడఁగింపఁ దగు” నని విన్నవించిన.
శ్రీరాముఁడు
ప్రయోగించిన బ్రహ్మాస్త్రముచే రావణుహననము
842-మ.
అనఘుం డుజ్జ్వలచాపదండమున బ్రహ్మాస్త్రంబు సంధించి యొ
య్యనఁ గర్ణాంతముగాఁ గడున్
దివిచి ప్రత్యాలీఢ పాదస్థుఁడై
దనుజాధీశ్వరు బాహుమధ్యము వడిం దాఁకంగ లక్ష్యంబుగాఁ
గొనిబిట్టేసె నదల్చి తీవ్రతరమౌ కోపంబు దీపింపఁగన్.
843-క.
ఆవేటు వడిగ నాటిన
రావణుఁ డతివివశుఁడగుచు వ్రాలె ధరిత్రిన్
దేవతతి
పొగడి యప్పుడు
పూవులవర్షంబు గురిసె భూవరు మీఁదన్.
844-ఉ.
సంగరభూమి రావణుఁడు సత్త్వముఁదూలి
ధరిత్రిఁ గూలినన్
గ్రుంగె భరంబునన్ ధరణి క్రుంగెఁ గులాచలవర్గమెల్ల వే
గ్రుంగె దిశాకరీంద్రములు గ్రుంగె మహోరగవంశనాథుఁడున్
గ్రుంగె ఢులీకులేశ్వరుఁడు క్రుంగె వరాహము గ్రుడ్లు తేలఁగన్.
845-క.
జగములకు నెల్లబాధకుఁ
డగు రావణుఁ డాజిఁ గూల నంతటితోడన్
బగ దీఱె ననుచు రాముఁడు
తగఁ దన విల్లెక్కు డించి తమ్ముని
కిచ్చెన్.
846-సీ.
అఖిలలోకమ్ముల కానంద మొదవెను-సురలకంటికి
నిద్రసోఁకె నంత
మునులు చేసినతపంబులు చాల ఫలియించెఁ-దొడరి సాధ్యులకుఁ దుందుడుకు వాసె
గుహ్యకావళికినిఁ గూడు
నోటికిఁ బోయె-సిద్ధులతలఁపులు సిద్ధి
నొందె
దర్వీకరంబులతల్లడం బడఁగెను-గిన్నరసంఘంబు కీడు
తొలఁగె
గరుడ గంధర్వ ఖేచర గణములకును
క్షేమ మింపారె జనపరిణామ మయ్యె
వేడ్క లింపొందె బాధలు విఱుగఁడయ్యె
సంగరంబున దైత్యుండు సచ్చుకతన.
847-ఉ.
అంత విభీషణుండు తనయన్న
పదంబులమీఁద వ్రాలి య
త్యంత విషాదదుఃఖజనితాశ్రుకణంబులు రాల నేడ్చె లో
కాంతకుఁ డైన రావణు మహాద్భుత
దుష్టపరాక్రమంబు భూ
కాంతుని ముంగలన్ దడవి గద్గదకంఠ కషాయనేత్రుఁడై.
మండోదరీ విలాపము
848-వ.
అట్టి సమయంబున మందోదరి మొదలైన అంతఃపుర
సుందరీ సందోహంబు లేతెంచి తమ ప్రాణేశ్వరుండైన రాక్షసకుల సార్వభౌముంగని వక్షంబులు
శిరములు మోఁదుకొనుచు బహువిధంబులఁ బ్రలపించుచుఁ బరివేష్టించికొని యుండ భూకాంతుండు
శాంతాలాపంబుల ననునయించి విభీషణుంగని “నీవు దుఃఖం బుడిగి మీయన్నకు నగ్నిసంస్కారాది
విధుల నాచరింపు” మనిన నతం డట్ల కావించిన యనంతరంబ విభీషణుని లంకానగరంబునకు బట్టంబు
గట్టించిన నతండు సుగంధద్రవ్యంబులును నవరత్నఖచితంబులైన భూషణంబులును జీని
చీనాంబరంబులును గానుకగా నిచ్చినం బరిగ్రహించి యవియెల్లను మాతలికిచ్చి ప్రియోక్తులం
దనిపి యనిపిన నతండు స్వర్గంబునకుం జనియె నయ్యవసరంబున.
విభీషణుఁడు
శ్రీరాముని విజయ వార్తను సీతకు నివేదించుట
849-సీ.
ఆలోన రాఘవుండా విభీషణుఁ జూచి-సత్ప్రీతియుక్తి మై సరగఁ పిలిచి
పంక్తికంధరు నాజిఁ బరిమార్చితి
నటంచు-వసుమతీతనయకు వార్త
సెప్పి
నీదేవి మొదలగు నీరజాక్షులచేత-నతివకు శృంగార మమరఁ జేసి
కొంచు రమ్మని చెప్ప నంచితగతి
నేఁగి-సరమాదిసతుల కాసరణిఁ జెప్ప
సతులు నిర్మలజలముల జలక మార్చి
పట్టుపుట్టంబు ముదమునఁ గట్టఁ
బెట్టి
చందన మలంది సురభి పుష్పములు ముడిచి
మేలిమణిభూషణంబులు సాలఁ దొడిగి.
850-క.
ఇందిరతో సరి యగునా
సుందరిఁ ద్రైలోక్యమాత సొబ గొందఁగఁ దా
రందలమునఁ
గొని వచ్చిరి
కందర్పనిభుండు రాముకడకుం
బ్రీతిన్.
సీత యగ్ని ప్రవేశము
851-వ.
ఇట్లు గొనివచ్చి రామభూపాలుని సమ్ముఖంబున
నునిచిన నద్ధరాతనూజాత పతికి వినయభక్తి తాత్పర్యంబులు వెలయఁ బ్రణమిల్లిన నతండు
వనితారత్నం బగు సీతం గనుంగొని యిట్లనియె.
852-క.
కులసతిఁ జెఱ గొనిపోయిన
యలశాత్రవు గెలువ నోపఁ డను పలుకులకున్
గెలిచితిఁ
బగ చంపితి నిఁక
నెలఁతా! నీయిచ్చఁ జనుము నే నిన్నొల్లన్.
853-ఆ.
అనుచుఁ బలుకుపలుకు లవనీతనూజాత
కర్ణములకు వాఁడి గలుగునట్టి
నారసములు సోఁకి నాటిన
యట్లైన
సరసిజాక్షి మూర్ఛఁ జాలి
నొంది.
854-చ.
“నరవర! నాదుచిత్తము మనంబున నీవ యెఱింగియుండియున్
బరుషము లాడ నేమిటికిఁ బాపము నాయెడ లేదు కాదుపో
సురలు నుతింప మేటిసొదఁ జొచ్చెద మెచ్చుఁ డ” టన్న రామభూ
వరుని మనం బొడంబడిన వారిజలోచన సీత యాతఱిన్.
టీక - సొద- చితి, కట్టెలతోపేర్చిన అగ్ని వేదిక
855-క.
హృదయేశుఁ డలర నప్పుడ
సొదఁ జొచ్చెను భూమిపుత్త్రి సురలు
నుతింపన్
ముద మంది పద్మభవుఁడా
యదనం బ్రత్యక్ష మయ్యె నౌ నౌ ననుచున్.
బ్రహ్మ సీత
సౌశీల్యమును బ్రస్తుతించుట
856-ఆ.
అంతఁ బద్మగర్భుఁ డవనీశుఁ డగురామ
భద్రుఁ జూచి పలికెఁ “బరమపురుష!
వనజనేత్ర సీతవలన దోసము లేదు
నమ్ము వసుమతీశ! నాదుమాట.”
857-వ.
అని పలికిన పితామహునిమాటల కుభయసేనలును
సంతసిల్లినవి. అనంతర మగ్నిభగవానుండు నయ్యంగనం గొనివచ్చి పరమ పతివ్రతాభరణం బగు
నిద్ధరాతనూజాతం గైకొమ్మని యప్పగించిన నయ్యెడ దశరథుండు ప్రసన్నుండైన
శ్రీరామచంద్రుండు సతీసమేతుండై తమ్ముండును దానును నమస్కరించినఁ గుమారద్వయంబును
గోడలిని నాలింగనంబుచేసి తద్దుఃఖంబులం బాపి చనియె నప్పుడు సకలదేవతలు నిట్లనిరి.
దేవతలు చేసిన శ్రీరామ
స్తోత్రము
858-క.
మాకొఱకు జనన మొందితి
రాకాసులరాజుఁ జంపి రక్షించితి వౌ
లోకంబు
లెల్లఁ గృపతో
సాకేతపురాధినాథ! సజ్జనవినుతా!
859-క.
అని వినుతి సేసి కలనన్
జనిపోయిన కపుల నెల్ల సత్కృప బ్రదుకుం
డని వరము లిచ్చి యరిగిరి
ఘను లా దేవతలు మరలి గగనంబునకున్.
860-వ.
తదనంతరంబున.
861-తే.
భానుపుత్త్రాది వానరబలముతోడ
ఘనవిభీషణముఖ్యరాక్షసులతోడ
మఱియు జానకితోడ లక్ష్మణునితోడఁ
బుష్పకంబెక్కి చనియె నాభూమివిభుఁడు.
సీతా లక్ష్మణ సుగ్రీ
వాదులతోఁ బుష్పక విమానమున శ్రీరాముని పయనము
862-వ.
ఇట్లు పుష్పకారూఢుండై చనుచుండి
రామభూకాంతుండు కాంతారత్నంబునకుఁ జేయెత్తి చూపుచు “సంగ్రామస్థలంబిదె, రావణ కుంభకర్ణాదులైన
రాక్షసబలంబును మర్దించిన తా విదె, సువేలాచలం బిదె, సముద్రంబునన్‌ బంధించిన సేతుబంధనం బిదె, విభీషణుఁడు మమ్ము
శరణుచొచ్చిన ప్రదేశం బిదె, సుగ్రీవుని కిష్కింధానగరం బిదె, ఋశ్యమూకాచలం బిదె, వాయుతనూభవుండు మమ్ము
బొడగన్న తా విదె, పంపాసరోవరంబునిదె, కబంధుండను దానవుని వధించిన ప్రదేశం బిదె, జటాయు వను పక్షీంద్రుండు
నిన్ను గొనిపోవునప్పుడు రావణాసురుని తోడంబోరి మడిసిన స్థానం బిదె, జనస్థానం బిదె, దశవదనుండు నిన్నుఁ జెఱఁ
గొనిపోయిన చోటిదె, మాయామృగంబును బడనేసిన చోటిదె, ఖర దూషణాదులు నాతోడఁ బోరి పొలసిన తావిదె, శూర్పణఖ యనుదాని
ముక్కు సెవులుం జెక్కిన యిక్క యిదె, సుతీక్ష్ణుండను మునీంద్రుండు వర్తించు నాశ్రమం బిదె, యగస్త్యాశ్రమం బిదె, యత్రి మహామునీంద్రుని
పత్ని యనసూయాదేవి యంగరాగంబులు నీకిచ్చిన చక్కి యిదె, విరాధుం డనురాక్షసుండు నిన్నుఁ
బట్టుకొనిపోవుచుండ విడిపించిన చోటిదె, చిత్ర కూటాచలం బిదె, భరతుండు మనల నొడంబఱచి
మరలఁ గొనిపోవ వచ్చిన చోటిదె, గంగానది యల్లదే కనుంగొను” మని చెప్పుచు
భరద్వాజాశ్రమంబుఁ జేరం జని యచ్చటఁ బుష్పకంబు డిగ్గి యమ్మునీంద్రునకు నమస్కరించిన
నతండు రాముని దీవించిన మహానందంబు నొంది “యనిలసంభవా! వేవేగ నీవేఁగి నందిగ్రామమ్మున
నున్న భరతునకు మారాక యెఱింగించి ర” మ్మని యనిపిన.
863-క.
అరుదెంచి చూచెఁ బావని
సురుచిరసౌభాగ్యభరతు శోభనచరితున్
విరచితపుణ్యస్ఫురితున్
నిరుపమసత్కీర్తి నిత్యనిరతున్ భరతున్.
864-వ.
కనుంగొని వందనంబు సేసి కరంబులు మోడ్చి
వినయంబున.
865-ఆ.
భరతునకును రామభద్రుఁ
డేతెంచిన
వార్తఁ జెప్ప వినుచు వాయుసుతుని
గారవించి నిండు కౌఁగిట
జేర్చుడు
నగ్రజన్ముసేమ మడిగి
యడిగి.
866-క.
తల్లులు మువ్వురకును రఘు
వల్లభుఁ డేతెంచినట్టి వార్తలు దెలుపన్
బల్లిదుఁ
డగు తనతమ్ముని
నల్లన సాకేతపురికి ననిపెన్ వేడ్కన్.
అయోధ్యా నగర ప్రవేశము
867-వ.
అట భరద్వాజాశ్రమంబున
మజ్జనభోజనాదులాచరించి నాఁటి రాత్రి నిలిచి మఱునాఁ డమ్మునీంద్రుని వీడ్కొని శ్రీరామచంద్రుండు
పుష్పకారూఢుండై చనుదెంచుచున్న యప్పు డన్నకు భరతుండు సకలసేనా సమేతుండై తల్లులుం దమ్ముండును
నెదురేఁగి రాఘవేశ్వరు పాదారవిందంబులకు వందనం బాచరించిన నతం డనుజన్ములఁ
గౌగిలించుకొని లక్ష్మణసహితుండై జనకరాజనందనం గూడి తల్లులు మువ్వురకుం బ్రణమిల్లి
వార లతిస్నేహంబున నిండుకౌఁగిళ్ళ నొత్తుచు దీవింపఁ దమలోఁదాము పెద్దపిన్న యంతరువుల
వందనంబులు సేసికొని మరలి నందిగ్రామంబున కేఁగి యచ్చటఁ బుష్పకంబు డిగ్గి దాని కర్చన
లిచ్చి కుబేరుని వీటికిఁ బొమ్మని యనిపి భరతు మందిరంబు ప్రవేశించె నట్టి
శుభసమయంబున.
868-క.
దానంబు లిచ్చి భద్ర
స్నానంబులు సేసి భూషణంబులు
పూఁతల్
చీనాంబరములుఁ
బరిమళ
సూనంబులుఁ దాల్చి రధికశోభనలీలన్.
869-వ.
ఇట్లు రామాది సోదరచతుష్టయంబును
భూమినందనయును దపోవేషంబు లుజ్జగించి, రాజచిహ్నంబులు గైకొని, దానవ వానరబలంబులం
గూడుకొని, షడ్రసోపేతంబులైన భోజనంబులం బరితృప్తులై, యారాత్రి గడపి మఱునాఁడు
గజతురగస్యందనాది వాహనంబు లెక్కి, ఛత్రచామరాదులు మెఱయ శంఖభేరీభాంకారంబు లుల్లసిల్ల
వందిమాగధుల బిరుదుకైవారంబులు సెలంగ నయోధ్యాపురంబుఁ బ్రవేశించి, నగరులోనికిఁ
జొత్తెంచి, వసిష్ఠానుమతంబున శుభముహూర్తంబున భద్రసింహాసనంబునఁ బట్టభద్రుండై,
రామచంద్రుండు భూసురులకు దానంబు లొసంగి, యర్థార్థుల కిష్టార్థంబు లిచ్చి, విభీషణ సుగ్రీ
వాంగద జాంబవ ద్ధనుమదాదులఁ బ్రియవచనంబులం దనిపి, వారివారికిం దగిన పగిదిని
గట్నంబులిచ్చి వీడ్కొలిపిన వారు నిజస్థానంబులకుం జని రంత మహానందంబున.
870-ఆ.
అశ్వమేధయాగ మన నొప్పు జన్నంబు
నెలమిఁ జేసి దివిజు లెల్ల
మెచ్చ
లీలఁ బదునొకండు వేలేండ్లు
ధరయేలెఁ
బరమధర్మమహిమఁ బ్రజలు
వొగడ.
శ్రీరాముని ధర్మ
పరిపాలనము
871-సీ.
సకలౌషధక్రియాసంజీవకరణిచేఁ-జెలఁగి దిక్కులను రక్షింపఁజాలు
బంధురోన్నతశస్త్రసంధానకరణిచేఁ- గుటిలారులను రంభ గూర్పఁ జాలు
సంతతోత్పాదనసౌవర్ణ కరణిచే- నర్థులదారిద్ర్యమడఁపఁజాలు
ననుదిన సంధాన మనుశల్యకరణిచేఁ- బురుషార్థనికరంబుఁ బ్రోవఁజాలు
సిద్ధి విద్యానురాగ ప్రసిద్ధుఁడైన
రాజచంద్రుఁ డితండని రాజు
లెల్ల
సన్నుతింపఁగ విలసిల్లె జగతియందు
భాగ్యవిస్తారి రామభూపాలశౌరి.
872-సీ.
కుటిలత నదులందుఁ గుంతలంబులయందు-బొంకు
జూదములందు బూతులందు
లేమి వైరులయందు లేమలనడుమందు-భంగ మంబుధులందుఁ బరులయందుఁ
గోపంబు ఖలులందుఁ గ్రూరవర్తనులందు-వడఁకు వీణలయందు వ్యసనులందు
బంధంబు రతులందుఁ బటుశిరోజములందు-మోహంబు ధనమందు ముదితలందు
జింత కవులందుఁ దపసులచిత్తమందు
వర్ణమిళితంబు చిత్తరువందు యవను
లందుననె కాని యెండెడఁ జెందకుండ
లీల ధర యేలె రామభూపాలవరుఁడు.
ఫల శ్రుతి
873-క.
ఈ రామచరిత
మెప్పుడు
వారక విన్నట్టివారు వ్రాసినవారున్
గోరి పఠించినవారును
శ్రీరాముని కరుణ మేలు సెందుదు రెలమిన్.
ఆశ్వాసాంత పద్య
గద్యములు
874-క.
జలజాక్ష! భక్తవత్సల!
జలజాసనవినుతపాదజలజాత!
సుధా
జలరాశిభవ్యమందిర!
జలజాకరచారుహంస! జానకినాథా!
875-మాలిని.
కువలయదళనేత్రా! కోమలస్నిగ్ధ గాత్రా!
భవముఖనుతిపాత్రా! భక్తవృక్షాళిచైత్రా!
రవిశశిసమధామా! రక్షితాక్షాంఘ్రిభామా!
కవిజననుతనామా! కావుమా మమ్ము రామా!
876-గ.
ఇది శ్రీ గౌరీశ్వర వర ప్రసాద లబ్ధ గురు
జంగమార్చన వినోద సూరి జన వినుత కవితా చమత్కారాతుకూరి కేసనసెట్టి తనయ మొల్ల నామధేయ
విరచితంబైన శ్రీ రామాయణ మహా కావ్యంబునందు యుద్ధకాండము సర్వంబు.
సర్వం శ్రీమద్రామార్పణ
మస్తు.
ఓం
ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః
లోకాసమస్తా సుఖినో భవంతు
కామెంట్‌లు లేవు:
కామెంట్‌ను పోస్ట్ చేయండి